İbrahim ŞAHİN

Article | 2009 | Türklük Bilimi Araştırmaları / Journal of Turkology Research ( 25 )

Başta Dîvânü Lūgati’t-Türk olmak üzere bazı Orta Çağ kaynaklarında Sirderya’nın orta kesimlerinde anılan ve farklı yazılışları sebebiyle araştırmacılar tarafından “Sıgnak”, “Sugnak”, “Suğnâk”, “Siknak”, vb. şekillerde okunan oykonim (yerleşim birimi adı) üzerine farklı etimolojik görüşler ileri sürülmüştür. Bu çalışmada, oykonimin bir Kıpçak boyu olan “Sıgınak” ile ilgili olup söz konusu etnonimin ise bir tür geyik adı olan “sıgın” patroniminden (hayvan adı) geldiği sonucuna ulaşılmıştır. {+Ak} eki özellikle hayvan adlarında çok görülen ve üzerine geldiği kelimeye küçültme, sevimlilik anlamı kazandıran bir ektir. Türk etnonimlerinde . . . sıkça görüldüğü gibi sıgınak (“geyik yavrusu”), Sıgınak etnosunun ongunu olmalıdır. Şehrin sonraki dönemlerdeki adı olan “Sunakata”, oykonimin ilk şekli olduğunu tahmin ettiğimiz “Sıgınak” sözcüğünden gelişmiş olmalıdır. Oykonimin kuruluşunda görülen “ata” sözcüğü ise, sanıldığı gibi o bölgede yaşamış önemli bir kişinin adıyla değil, İslâm öncesi Türklerde var olan “hayvan ata” inanışıyla ilgili olmalıdır. In some middle age sources, especially in "Divanu Lugati't-Turk", different etymologic views were set by researchers on oikonym (name of settlement unit) proposed in the middle part of "Sır Derya" and read as "Signak", "Sugnak", "Suğnak", "Siknak" etc. because of different spelling. In this study, a conclusion was reached thet the oikonym is related to "Siginak" which is a Kipchak tribe and this etnonym comes from the word "sigin" meaning a species of deer. The suffix /+Ak/ is mostly seen in animal names which means meaning of charm;but besides this, it also has a function of dimuniation when added to a lexis. The word "siginak" as often seen in Turkish etnonyms might be regarded as a totem of Siginak ethnos. "Sunak-Ata" which is the name of the city in the subsequent periods, should probably stem from Siginak which is the first type of oikonym. The word 'ata' is seen in the construction of oikonym is not a name of an important person as is thought to be; however, it is related to "father animal" which is one of old Turkish beliefs in pre-islamic periods More less